การเกิดขึ้นของปฐมฌาน เป็นอย่างไร..ตรงนี้ในภาคสนาม การเห็นตามความเป็นจริง 
.
ตรงนี้ในภาคสนาม
การเห็นตามความเป็นจริง ตัวอย่าง
คือ เราเห็นพองขึ้นมาก่อน
การกำหนดพองหนอทุกครั้ง
ตรงที่เห็นพองก่อนกำหนดนั้น
.
วิตกก์ วิจาร อันเกิดพร้อมกับ วิเวก ปีติ และสุข
เพราะตามรู้อยู่กับพองเป็นเอกัคคตา
ไม่มีกิเลสกาม ไม่มีพยาบาท
ไม่มีตัณหาอะไร ๆ
เป็นสมาธิอยู่กับพองก็จริง
.
แต่ยังมีโมหะเพราะขาดสติที่เกิดจากมรรค ๘
อันเกิดจากการกำหนดที่ถูกต้อง
วิเวกตรงนี้จึงยังเป็นเพียงจิตตวิเวก
และเมื่อเรากำหนดพองหนอ
มรรคทั้ง ๘ องค์เกิดขึ้นพร้อมกัน
ประหารโมหะที่อาศัยพองหมดไป
.
การตามรู้อาการพองพร้อม
กับมรรค ๘ เกิดในขณะนั้น
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ทรงเรียกว่า "สติ" ไม่เรียกว่าวิตกก์
.
การรู้ตามอาการพอง
ตรงนั้นทรงเรียกว่า "สมฺปชาโน"
.
สัมปชัญญะหรือปัญญา
ไม่เรียกว่า "วิจาร" อีกต่อไป
.
วิเวกที่เกิดขึ้นตรงนั้นจึงเป็น
"อุปธิวิเวก" (กิเลสสงบ)
ปีติและสุขที่เกิดขึ้นพร้อมกับอุปธิวิเวกนี้
จึงเป็นปีติและสุขอันเกิด
พร้อมกับขณะที่ฟุ้งดับลง
เพราะกิเลสมีพอใจ เป็นต้น
ถูกมรรค ๘ ทำให้สงบ
.
ดังนั้นผู้ปฏิบัติตั้งแต่ต้นมาถึงขั้นนี้
จึงเห็นรูป-นามสังขาร
หรืออารมณ์ที่เป็นกามาวจรกุศล ๒ ส่วน
คือส่วนที่เห็นก่อนมรรค ๘ เกิด
ตรงนั้นเรียกว่า "วิตกก์ วิจาร ปีติ สุข"
อันเกิดแต่ "จิตตวิเวก" (จิตสงบ)
.
ถึงเป็นสมาธิแต่โมหะกิเลสยังมีอยู่
และส่วนที่เกิดพร้อมกับมรรค ๘
ทรงเรียกว่า สติ สัมปชัญญะ ปีติ สุข
อันเกิดแต่ "อุปธิวิเวก"
เป็นสมาธิเพราะโมหะกิเลสสงบไป
.
ถ้าอาศัยอยู่อย่างนี้
โดยที่กิเลสอะไรๆ เข้ามาในจิตไม่ได้เลย
พระพุทธองค์ตรัสว่า
"ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ"
เข้าอาศัยปฐมฌานอยู่แล้ว
.
ธรรมเทศนาโดย
หลวงพ่อชัชวาล ชินสโภ
ปรับปรุง ณ วันที่ 2022-11-08
หน้า 1 |