วิเวก(ความสงบ)ที่เกิดจากมรรค ๘ เป็นอย่างไร.เมื่อผู้ปฏิบัติสามารถกำหนดให้กามกิเลสและอกุศลต่างๆ 
.
เมื่อผู้ปฏิบัติสามารถกำหนดให้
กามกิเลสและอกุศลต่างๆ
สงบลงสู่วิเวกดังนี้แล้ว
ให้ย้ายสติตามจิตไปที่วัตถุกาม
ที่ปรากฏเป็นเอกัคคตารมณ์ในขณะนั้น
ปรมัตถ์ ได้แก่ อาการเห็น อาการได้ยิน
อาการได้กลิ่น อาการรู้รส อาการถูก
อาการโดน ชน กระทบเคลื่อน นิ่ง
อาการเจ็บ ปวด มึน ชา คัน เมื่อย
ร้อน เย็น แน่น ตึง เป็นต้น
.
แล้วแต่ว่าอารมณ์ใดจะปรากฏ
ในขณะที่จิตตามสติ
ไปสัมผัสกับอารมณ์ครั้งแรกนั้น
วิตกก์ วิจาร ปีติ และสุข
ที่เกิดพร้อมกับเอกัคคตารมณ์
ในขณะนั้น ยังประกอบด้วยโมหะกิเลสอยู่
ถึงเป็นสมาธิก็จริงแต่จิตก็ยังไม่บริสุทธิ์
.
ดังนั้นวิเวกที่เกิดขณะนั้น
จึงยังเป็นวิเวกที่มีโมหะกิเลสอาศัยอยู่
อย่างนี้เป็นแค่ "จิตตวิเวก"
ยังไม่ชื่อว่ามีสติสัมปชัญญะ
.
ต่อเมื่อเรากำหนดตามรู้วัตถุกาม
คืออาการแห่งรูปารมณ์นั้น ๆ
มีพอง-ยุบ เป็นต้น
ในขณะนั้นมรรค ๘ กำลังเกิดขึ้น
และเข้าป้องกันรักษาพื้นที่ของพอง-ยุบ
ให้ยังคงสะอาดผ่องแผ้ว
และสงบจากกิเลส
จึงเป็น "อุปธิวิเวก" อยู่ในขณะนั้น
.
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้
มีปรากฏจารึกในมัชฌิมปัณณาสก์
มัชฌิมนิกาย พระสุตตันตปิฎกว่า
.
"อานนท์ภิกษุในธรรมวินัยนี้
สงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม
เพราะอุปธิวิเวก
เพราะละอกุศลธรรมได้
เพราะระงับความคร้านกายเสียได้
โดยประการทั้งปวง บรรลุปฐมฌาน
มีวิตกก์ มีวิจาร มีปีติ และสุข
อันเกิดแต่วิเวกอยู่
วิเวกในที่นี้จึงหมายถึง "อุปธิวิเวก"
.
ดังนั้นวิเวกนี้จึงเกิดได้เฉพาะจากมรรค ๘ เท่านั้น
เมื่อสามารถกำจัดกามและอกุศลได้หมดสิ้นแล้ว
"สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ"
พร้อมทั้งวิตกก์ พร้อมทั้งวิจาร
อันเกิดแต่วิเวก ปีติ และสุข
.
วิเวกในที่นี้หมายถึง
จิตสงบอยู่กับรูปปรมัตถ์
หรือวัตถุกาม เป็นกามาวจรกุศล
เช่น จิตสงบอยู่กับอาการพอง เป็นต้น
.
"สวิตกฺกํ" พร้อมกับการตามรู้พอง
"สวิจารํ" พร้อมกับการรู้ตามพอง
"วิเวกชํ" อันเกิดแต่จิตสงบอยู่กับพอง
"ปีติ" ด้วยจิตสะอาดผ่องใส
"สุขํ" ไม่มีกิเลสอะไร ๆ เบียดเบียน
.
ธรรมเทศนาโดย
หลวงพ่อชัชวาล ชินสโภ
ปรับปรุง ณ วันที่ 2022-11-08
หน้า 1 |