การสงบระงับจิตที่ฟุ้งด้วยราคะทำอย่างไร..พระอานนท์พุทธอุปัฏฐาก 
.
พระอานนท์พุทธอุปัฏฐาก ได้แถลงต่อหน้าพระอรหันต์ปฏิสัมภิทาทั้งหลายในการประชุมสังคายนาพระธรรมวินัยครั้งที่ ๑ ที่ถ้ำสัตตบรรณคูหา เขาเวภารบรรพรต กรุงราชคฤห์ จารึกอยู่ในคัมภีร์ปฏิสัมภิทามรรค ยุคนัทธกถาขุททกนิกาย ตอนหนึ่งว่า
.
โส อาวุโส สมโย ยนฺตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตญฺเญว
สนฺติฏฺฐติ สนฺนิสีทติ เอโกทิ โหติ สมาธิยติ ตสฺส
มคฺโค สญฺชายติ
.
อาวุโส ในเวลานั้น ผู้เห็นภัยในสังสารวัฏฏ์นั้น จิตใดฟุ้งด้วยราคะ ยังจิตให้อยู่ภายในความฟุ้งด้วยราคะนั้นนั่นเทียว ตั้งอยู่ที่ราคะนั้น หยุดอยู่แค่ราคะนั้นทำให้เป็นอารมณ์เดียว เกิดขึ้นที่ราคะนั้นอยู่ ย่อมทำให้สงบระงับ
.
ทำให้สงบระงับทำอย่างไร "กำหนด"
พระอานนท์กล่าวต่อไปว่า "ตสฺส มคฺโค สญฺชายติ"
มรรคย่อมเกิดขึ้นพร้อมแก่ผู้ทำอย่างนั้น นั่นคือจิตที่มา
พร้อมด้วยราคะและเราทำให้ราคะสิ้นไป หมดไป พ้นจากจิตไป
เมื่อราคะมา เรารู้ กำหนดเห็นราคะออกไปจากจิตจนหมด
.
เมื่อราคะหมดจากจิตไม่มีแล้วทำอย่างไร
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า
"วีตราคํ วา จิตฺตํ วีตราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ "
ในขณะที่จิตไม่มีราคะ ย่อมกำหนดรู้อย่างถี่ถ้วนทั่วถึง
เรียบร้อยดีทุกอารมณ์ที่จิตไม่มีราคะ
ตั้งแต่เริ่มเกิดไปจนถึงดับ อย่างไม่มีข้อบกพร่อง
.
ตรงนี้ให้กลับไปกำหนดอารมณ์ที่เป็นกามาวจรกุศล ตามวิธีของกายานุปัสสนา เวทนานุปัสสนา และธรรมานุปัสสนา เช่น หายใจเข้า หายใจออก หรือพอง-ยุบ ขวาย่าง ซ้ายย่าง เคี้ยว กลืน เจ็บ ปวด มึน ชา คัน เมื่อย เป็นต้น
.
เพื่อรักษาความไม่มีราคะให้จิตสะอาดไว้และพัฒนาความสะอาดของจิตให้เจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไป จนถึงวิปัสสนาญาณแก่ อินทรีย์แก่ โพชฌงค์แก่ สามารถเข้าสู่มรรคผลนิพพานได้
.
ส่วน "สโทสํ วา จิตฺตํ" จิตพร้อมกับโทสะ
หรือว่า "สโมหํ วา จิตฺตํ" พร้อมกับโมหะ
หรือว่า "สงฺขิตฺตํ วา จิตฺตํ" จิตหดหู่ ห่อเหี่ยว หมดเรี่ยวหมดแรง
วิริยะขาด ศรัทธาขาด เหนื่อยหน่ายเกียจคร้าน
หรือว่า "วิกฺขิตฺตํ วา จิตฺตํ" จิตฟุ้งซ่าน
.
การจัดการเพื่อดับกิเลสเหล่านี้ทั้งปวง
เป็นดุจดังที่กล่าวแล้วในราคะ
และการกำหนดจิตที่ไม่มีราคะเพื่อเข้าสู่ความหลุดพ้น
และรักษาจิตให้ยังคงความหลุดพ้นไว้
.
ธรรมเทศนาจาก
หลวงพ่อชัชวาล ชินสโภ
ปรับปรุง ณ วันที่ 2022-11-08
หน้า 1 |