อริยสัจ ๔ เกิดขึ้นในขณะจิตเดียวกันได้อย่างไร?ตอนที่กำหนดพอใจหนอ 
ตอนที่กำหนดพอใจหนอ พอใจหนอ พอใจหนอ เห็นพอใจยุบลง ในขณะนั้นเห็น ?ความรู้สึก? ยุบลงไหม เห็นความรู้สึกนี่เห็นทุกข์แล้ว แต่เป็นการเห็นทุกข์ยุบลงใช่ไหม
.
ถ้าเห็นทุกข์ยุบลง แสดงว่านิโรธเกิดแล้ว เห็นนิโรธเกิดพร้อมกับเห็นทุกข์ แต่เห็นขณะทุกข์ดับพร้อมกับขณะอาการพอใจดับลง
.
ดังนั้นจึงเป็นการเห็นเหตุแห่งทุกข์พร้อมกับเห็นมรรคเกิดใช่ไหมเห็นทุกข์ เห็นเหตุแห่งทุกข์ เห็นทุกข์ดับพร้อม ๆ กับมรรคเกิดนี่ เห็นพร้อมกันหรือว่าเห็นคนละที เห็นพร้อมกันขณะจิตเดียวกันเลย
.
พอใจหนอ เห็นพอใจยุบลง จึงเห็นทั้งทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค พร้อมกัน เห็นอย่างนี้จึงชื่อว่าเห็นถูกต้องไม่ใช่เห็นสโลโมชั่นอย่างอาจารย์ยกตัวอย่างเมื่อกี้นี้นะ
.
ฉะนั้นเราเห็นพองขึ้นมา ยุบขึ้นมา ดีใจ เสียใจ เกิดขึ้นมานี่ ยังไม่เข้าตำรา พระพุทธเจ้าไม่ตรัสว่า ปจฺจเวกฺขติ ย่อมพิจารณา ไม่ตรัสว่าเห็นถูกต้อง ถึงเราตามดูเป็นอนุปสฺสี อยู่ก็ไม่ถือว่าถูกต้อง
.
แล้วต้องเห็นตอนไหนจึงทรงถือว่าถูกต้อง ปฏิสญฺจิกฺขติต้องเห็นพร้อมกับที่มันดับหรือกลับออกไปจากจิตอย่างนี้เห็นพร้อมกับที่มันคลายออกไป
.
อนุปสฺสี ตามดู ตามรู้ ตามเห็นการดับการคลายออกไปอย่างนี้ จึงจะเรียกว่าเป็นปจฺจเวกฺขติ ย่อมพิจารณา จึงเรียกว่า โยนิโสมนสิการรู้อย่างแยบคายหรือรู้โดยอุบายอันแยบคาย
.
รู้ตั้งแต่กระบวนการดับทุกข์ คือ มรรค ๘ ดับอาการดีใจหรืออาการเสียใจ ตั้งแต่เริ่มต้นไปจนถึงดับสนิทไม่มีเหลือเศษจึงเรียกว่า ปชานาติ รู้ทั่ว คือ รู้ตั้งแต่เริ่มดับจนหมดสิ้นรู้ทั่วเห็นทั้งทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค พร้อมกัน อริยสัจ ๔ ครบ เห็นอย่างนี้จึงเห็นถูกต้อง
หลวงพ่อชัชวาล ชินสโภ
อธิบดีสงฆ์ แห่งพุทธวิหารศูนย์กลางการศึกษาวิปัสสนาธุระ
ปรับปรุง ณ วันที่ 2022-11-08
หน้า 1 |